[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wszystkie inne cnoty w materii określonej. Dlatego, zaraz po cnotach teologicznych
(Boskich) i Intelektualnych, które dotyczą samego rozumu, i po sprawiedliwości,
zwłaszcza prawnej, najważniejszą w porównaniu. z resztą innych cnót jest pokora.
(130)
Ad 1. pokora nie jest wyższa niż sprawiedliwość, chyba że sprawiedliwość jest
złączona z pychą; wtedy bowiem przestaje być cnotą, gdy pokora, przeciwnie,
powoduje odpuszczenie grzechu, jak to było w wypadku celnika, który dzięki pokorze
odszedł do domu swego usprawiedliwiony 10). Dlatego Chryzostom wyraża się o
tym: Daj mi dwa dwukonne wozy, jeden zaprzągnięty w pychę i sprawiedliwość,
133
drugi w grzech i pokorę, a zobaczysz, że biorący górę nad sprawiedliwością grzech
zwycięży nie własnymi siłami, lecz pokory; drugą zaś parę zobaczysz pokonaną nie
dlatego, że sprawiedliwość jest słaba, lecz dzięki ciężarowi i rozmiarowi pychy .
Ad 2. Jak uporządkowany zespół cnót dzięki pewnemu podobieństwu przyrównujemy
do budynku, tak też to, co w nabywaniu cnót jest pierwsze, przyrównuje się do
podwalin, od których położenia zaczyna się budowę. Jest prawdą, że cnoty pochodzą z
wlania przez Boga. Stąd to. co jest pierwsze w nabywaniu cnót, może być brane
dwojako. Albo jako coÅ›, co usuwa przeszkody. Z tego punktu widzenia pierwszÄ… jest
pokora, jako ta, która usuwa pychę, której Bóg się sprzeciwia , i czyni człowieka
podatnym na przyjęcie: wpływu łaski Bożej. Dlatego mówi Pismo św.11): Bóg
pysznym się sprzeciwia, a pokornym łaskę daje . Stosownie do tego określa się
pokorę jako podwalinę gmachu duchowego. Może jednak coś. być pierwsze w sferze
cnót bezpośrednio, dzięki czemu zaczyna się wznoszenie ku Bogu. Początkiem zwrotu
ku Bogu jest wiara, zgodnie z Pismem św.12): przystępujący do Boga winien
wierzyć . Z tego punktu widzenia wiara jest podwaliną w znaczeniu wyższym niż
pokora.
Ad 3. Rzeczy niebieskie obiecane sÄ… gardzÄ…cym ziemskimi; i tak gardzÄ…cym
bogactwami tej ziemi obiecane są skarby nieba13): Nie skarbcie sobie skarbów na
ziemi..., ale skarbcie sobie skarby w niebie . I podobnie obiecane sÄ… pociechy
niebieskie ludziom, którzy wzgardzili radościami ziemi14): Błogosławieni, którzy
płaczą, albowiem oni będą pocieszeni". Dlatego Augustyn mówi15): Nie myśl, że kto
się uniża, zawsze będzie leżał; powiedziano bowiem, że będzie wywyższony. I nie
wyobrażaj sobie, że wywyższenie to odbędzie się na oczach ludzkich w sposób
cielesny.
Ad 4. Chrystus polecił nam przede wszystkim pokorę dlatego, ponieważ pokora
najskuteczniej usuwa z nas przeszkodę do zbawienia, polegającego na dążeniu do
rzeczy niebieskich l duchowych, czemu przeszkadza dążenie do wielkości w rzeczach
tej ziemi. Dlatego, celem usunięcia z nas przeszkody do zbawienia, pan nasz
przykładem pokory wykazał, że należy gardzić zewnętrzną wielkością. Tak więc
pokora jest swego rodzaju przysposobieniem do nieskrępowanego niczym dążenia do
dóbr duchowych i Bożych. Zatem, jak doskonałość jest czymś ważniejszym niż tylko
przysposobienie do niej, tak też miłość i inne cnoty bezpośrednio powodujące
zdążanie człowieka do Boga są ważniejsze niż pokora.
Artykuł 6.
CZY REGUAA ZW. BENEDYKTA TRAFNIE ROZRÓ%7Å‚NIA
W POKORZE DWANAZCIE STOPNI? (131)
1. Wydaje się, że nie. Stopnie pokory wymienione w Regule św. Benedykta są
następujące. 1. Zawsze wykazywać pokorę serca i ciała. spuszczonymi ku ziemi
oczyma. 2. Mówić mało, rozumnie, ściszonym głosem. 3. Nie łatwo i nie często
wybuchać śmiechem. 4. Milczeć, a głos zabierać dopiero na pytanie. 5. Dostosować
się do tego, czego wymaga przyjęta w klasztorze reguła. 6. Wierzyć i wyznawać, że
134
się jest gorszym od wszystkich. 7. Wierzyć i wyznawać, że się jest niegodnym niczego
i użytecznym do niczego. 8. Wyznawać własne grzechy. 9. Uzbroić się w cierpliwość,
gdy trzeba być posłusznym w okolicznościach trudnych i nieprzyjem-nych. 10.
posłusznie ulegać przełożonemu. 11. Nie mieć przyjemności w spełnianiu własnej
woli. 12. Bać się Boga i mieć w pamięci wszystko, co nakazał.
Otóż wyliczone są tu rzeczy należące do innych cnót, jak posłuszeństwo i
cierpliwość, a niektóre trącą fałszywym mniemaniem, co nie godzi się z cnotą, np. by
ktoś wyznawał, że jest podlejszy niż wszyscy i by ktoś wierzył i wyznawał, że jest
niegodny i nieprzydatny do czegokolwiek. Wobec tego nie należało tego zaliczać do
stopni pokory.
2. Jak inne cnoty, pokora wychodzi z wnętrza i przechodzi na zewnątrz. Otóż podane
tu stopnie na pierwszym miejscu wymieniają to, co dotyczy czynności zewnętrznych.
3. Anzelm1) wymienia następujące siedem stopni pokory: 1. Uznawać się godnym
wzgardy. 2. Boleć nad tym. 3. Wyznawać to. 4. Przekonywać o tym innych z chęcią,
by w to wierzyli. 5. Cierpliwie wytrzymać, gdy to o nas mówią. 6. Cierpliwie znosić
pogardliwe odnoszenie się do nas. 7. Chcieć być tak traktowanym. Wobec tego
wielka ilość stopni podanych w Regule jest zbyteczna.
4. W objaśnieniu do Mateusza czytamy2): Doskonała pokora ma trzy stopnie.
Pierwszy polega na poddaniu się wyższym od nas i na nie wywyższaniu się nad
równych nam, i to wystarcza. Drugi polega na poddaniu się równym nam i na nie
wywyższaniu się nad niższych; ten stopień zwie się pokorą obfitą. Trzeci polega na
poddaniu się komuś od nas niższemu; i to jest pełnia doskonałości. Zatem stopnie
podane wyżej są zbyt liczne.
5. Augustyn mówi3): Miara czyjejś pokory zależy od miary jego wielkości, pycha
bowiem najbardziej zagraża ludziom wysoko postawionym . A ponieważ wielkości
ludzkiej nie można. określić wyraznymi stopniami, dlatego wyraznymi stopniami nie
można też określać pokory.
Odpowiedz: Jak wyżej powiedziano4), w swej istocie pokora dotyczy dążeń, bo jej
funkcją jest powściąganie pędu ducha, by do wielkości nie dążył nieporządnie;
jednakże norma pokory leży w poznaniu, bo człowiek nie powinien przeceniać się.
Dla obu zaś zródłem i korzeniem jest poszanowanie dla Boga. Z pokornego uspo-
sobienia wewnętrznego wychodzą pewne zewnętrzne znaki w słowach, czynach i
ruchach, w których ujawnia się to, co kryje się wewnątrz; podobnie dzieje się i w
innych cnotach. Jak mówi Pismo św.5), Z wejrzenia poznać męża, a ze spotkania
oblicza poznać roztropnego . Dlatego w stopniach Reguły podano to, co jest
korzeniem pokory. Mianowicie wyrażono w 12 stopniu pokory: człowiek ma się bać
Boga i mieć w pamięci wszystko co Bóg nakazał .
Podaje też Reguła stopnie odnoszące się do dążeń, by mianowicie człowiek nie
dążył do własnego wywyższenia nieporządnie. To zaś osiąga się trojako. Po pierwsze,
gdy człowiek nie kieruje się własną wolą, i tego dotyczy stopień 11. po drugie, jeśli
człowiek reguluje swą wolę zdaniem przełożonego, i tego dotyczy stopień 10. Po
trzecie, jeśli od tego nie odstępuje pod wpływem trudności i nieprzyjemności, i tego
dotyczy stopień 9.
Trzy stopnie dotyczą oceny i uznania własnych braków człowieka. Stopień 8
[ Pobierz całość w formacie PDF ]