[ Pobierz całość w formacie PDF ]
nawet wydanie przez dziecka głosu. Oznaczały symboliczne uznanie przez ojca, miały uzasadnienie w
ograniczeniu zdolności prawnej przez ułomnych. Koniec zdolności prawnej mogła nastąpić z chwilą śmierci
lub tzw. śmierci klasztornej (wstępując do klasztoru, tracąc nazwisko i zdolność dziedziczenia) lub śmierci
cywilnej (pozbawienie podmiotowości w wyniku wyroku sądowego, w postaci wywołania np. wygnanie,
banicja, infamia). Zdolność prawna przysługiwała wolnemu, krajowcowi, zdrowemu, w ramach równych mu
statusem prawnym (w ramach stanu).
W wyniku ograniczenia zdolności występowały:
- zdolność względna powszechna, wynikająca z przynależności stanowej i ograniczona tylko do tego stanu
(nie można dziedziczyć po osobie stanu wyższego lub opiekować się taką osobą)
- zdolność częściowa (niepełna) ograniczała pewne sfery stosunków np. możność bycia dziedzicem lub
właścicielem ziemi, ograniczenia dotyczyły duchownych (nie mogli być właścicielami nieruchomości na
których ciążył obowiązek służby wojskowej)
- całkowita niezdolność najrzadsza, występowała tylko we wczesnym średniowieczu, polega na
nieposiadaniu w ogóle podmiotowości prawnej, obejmowała ludność niewolną, cudzoziemców, obcych.
Ograniczenia zdolności prawnej: niewola, obce pochodzenie, zdrowie i cześć, przynależność stanowa i
wyznanie.
Niewola istniała tylko w Europie średniowiecznej, ograniczała albo pozbawiała zdolności prawnej,
obejmowała jeńców wojennych, chłopów (utracili wolność np. za długi). Zjawisko zanikło w Europie
zachodniej w X w. w Polsce do końca XIII w.
Obce pochodzenie obcy postrzegani byli z nieufnością, obawą, niechęcią, zarówno w społecznościach
wiejskich jak i miejskich. Dłużej niż niewola ograniczało zdolność prawną.
Prawo gościnne ochrona cudzoziemców, opieka przez goszczącego. Przejawem wrogości było np.
pobawienie wolności rozbitków wyrzuconych na brzeg. W prawie miejskim wprowadzano ograniczoną
zdolność prawną, a z czasem równoprawność. Powszechne było ograniczenie w nabywaniu nieruchomości
(dóbr ziemskich) oraz ograniczenie prawa dziedziczenia (jeśli nie posiadali dziedzica nie cudzoziemca, majątek
stawał się własnością władców). Osobną kategorię stanowili %7łydzi w stosunkach wewnętrznych podlegali
prawom wyznaniowym, w zewnętrznych, byli chronieni przez ustawodawstwo władców, parlamentów, władz
miejskich. %7łydów obowiązywał zakaz posiadania i nabywania nieruchomości (mogli nabywać jedynie w
specjalnych dzielnicach gettach).
Zdrowie ograniczeniem zdolności mogło być zarówno zdrowie psychiczne jak i fizyczne. W średniowieczu
ułomności fizyczne ograniczały lub pozbawiały zdolności prawnej. Choroby psychiczne mogły być
przyczyną niezdolności lub zmniejszenia, w zakresie stosunku lennego i prawa spadkowego, dziedziczenia.
Za chorobę psychiczną uznawano też marnotrawstwo oraz opilstwo .
Cześć znacząco ograniczała podmiotowość, pojęcie czci oznaczało posiadanie dobrego imienia, brak czci
mógł być następstwem pozycji osobistej (urodzenia poza małżeństwem, wykonywaniem niektórych zawodów)
lub postępowania (które spowodowało skazanie na karę hańbiącą).
Urodzenie poza małżeństwem wywoływało skutki w sferze prawa publicznego i prywatnego, dzieci takie
uznawane były za zrodzone w związku grzesznym (przenikanie kategorii teologicznej do prawa
świeckiego), ograniczenia wyrażały się w braku prawa do nazwiska ojca, zdolności dziedziczenia po
rodzicach.
Zdolność prawną ograniczało też wykonywanie niektórych zawodów (hańbiących i brudnych
związanych z obcowaniem z krwią i nieczystościami) ale też brakiem stałego miejsca zamieszkania.
Należały do nich zawody: kat, czyściciel ulic, hycel. W Polsce zakazywano szlachcie wykonywania
zawodu rzemieślnika i handlu detalicznego. Występowała też kategoria ludzi luznych (zwanych też
[ Pobierz całość w formacie PDF ]